Teka Teki Minang Kabau

Berkat Van Hasselt, kito masih dapek mengetahui bagian dari khazanah teka-teki Minangkabau. Harapan ambo, semoga ado di antaro pembaco dan peneliti yang terdorong untuak mendokumentasikan teka-teki lain yang pasti masih banyak tersimpan dalam repertoire lisan generasi tua di Minangkabau.

Usaha Van Hasselt di abad ke-19 perlu dilanjutkan oleh peneliti sekarang, agar generasi mendatang baik orang Minangkabau sendiri maupun orang luar dapat membaca dan mempelajarinya.

1. Sagadang-gadang batang, batang a nan gadang?

2. Sagadang-gadang kuman, kuman a nan gadang?


3. Satinggi-tinggi tulang, tulang a nan tinggi?

4. Sagadang-gadang ula, ula a nan gadang?

5. Anaknyo dipijak-pijak, induaknyo diuruik-uruik.

6. Induaknyo manilantang, anaknyo bagolek-golek.

7. Induaknyo manjala-jala, anaknyo baceceran di baliak.

8. Induaknyo duduak juo, anaknyo maharu-haru.

9. Ikuanyo bak ikua kambiang, jatuahnyo garuntang bayang.

10. Awaknyo gadang panjang, kain batumbok-tumbok.

11. Urang balimo badunsanak, tibo di gunuang babunuahan.

12. Tigo petak, tigo panjuru, tigo ikua kumbang di dalam.

13. Barumah lai, bapintu indak, cirik mancik banyak dalamnyo.

14. Bagolek-golek mancari nyao, dapek nyao badan tabuang.

15. Iduiklah inyo karano awak, iduik awak karano inyo.

16. Urang baduo badunsanak, ganti daulu-mandaului.

17. Manyalam ka lauik, bajalan ka pasia, tingga jajaknyo jadi kato-kato.

18. Ditungkuih bukan pakirim, ditanam bukan tinaman.

19. Badannyo bungkuak, makannyo sagalo ijau.

20. Ka pai maadok ka pulang, [ka] pulang maadok ka pai.

21. Lai ketek sagadang badia, lah gadang salaweh papan.

22. Babiliak lai, bapintu indak.

23. Basisiak bukannyo nago, bagonjong bukannyo rumah, bapayuang bukannyo rajo.

24. Ureknyo manikam tanah, batalua di awang-awang, manateh di tapak tangan.

25. Urang tuo babaju maniak.

26. Cabuik lubang, tingga tiang.

27. Malam manjadi rajo, siang manjadi budak.

28. Bapusek pado ikua, batalingo pado bibia.

29. Ketek manjadi kawan, gadang manjadi lawan.

30. Lantai ditembak, iduang nan kanai.

31. Urang tuo babaju basi.

32. Urang tuo mati bagantuang.

33. Kapak ampek, kaki anam, ikua cando mariam, kapalo buto manggeleng-geleng.

34. Nan dikaja indak baikua, nan mangaja indak bakaki, nan maliek indak bakapalo.

35. Sapanjang-panjang lidih, lidih a nan panjang?

36. Dibukak kain tasuo rumpuik, dibukak rumpuik tasuo dagiang, dibukak dagiang tasuo tulang, dibukak tulang tasuo banak; masuak basah kalua kariang.

37. Barampek manumbuak, baduo manapih, surang mahalau.

38. Ketek ra, gadang ba, mati bi.

39. Babalalai bukannyo gajah, mancakau bukan harimau, mandanguang bukan alang-alang.

40. Maasok bukannyo kabuik, mariak bukannyo ombak.

41. Batalua di ateh gunuang, manateh di ujuang kuku.

42. Mulonyo ketek, lah tuo nyo gadang, sampai umuanyo suruik ketek juo [baliak].

43. Urang tuo batalingo sabalah.

44. Tasingguang rusuaknyo, tasirah kapalonyo.

45. Badabuak ka bawah, dicari ka ateh.

46. Isinyo di lua, kuliknyo di dalam, dibalah mako dikubak.

47. Bak namo bak gunonyo, diam di rumah sanamonyo.

48. Rusak si tuo indak manga, rusak si tangah indak manga, rusak si bungsu mako luluih.

49. Lupo tabao, takana tingga.

50. Pagi bakaki ampek, tangah naiak [hari] bakaki duo, patang [hari] bakaki tigo, mato ampek, gigi di lua.

51. Si kicak si kicam, rio-rio kandih, nan masak nan masam, nan mudo nan manih.

52. Ditimang bukannyo anak, dibuang bukannyo sarok.

53. Urang] kaliang mandi darah.

54. Dibukak sagadang alam, disaok sagadang kuku.

55. Ambiak duri bapaga duri, sarugo di dalam, narako di lua.

56. Induak indiang.

Jawaban: 1. batang aia; 2. kumandua; 3. tulang bubuangan; 4. Ulando; 5. janjang; 6. batu lado; 7. buah kundua; 8. pariuak jo sanduak; 9. kilipak batuang; 10. batang anau; 11. makan siriah langkok-langkok; 12. buah jarak; 13. talua; 14. buah kalikih; 15. batang padi; 16. kaki urang kaduo balahnyo; 17. kalam (pena dawat; Suryadi); 18. maik; 19. sabik; 20. parian aia; 21. pucuak pisang; 22. buluah; 23. buah naneh; 24. karambia; 25. [buah] cubadak [masak]; 26. cincin <ma>ambiak di jari; 27. karang tigo (dama/lampu togok; Suryadi); 28. rago; 29. api; 30. kantuik; 31. lokan; 32. daun karisiak; 33. sipatuang; 34. loncek (koncek), ula, kapitiang; 35. lidih hujan; 36. jaguang nan diabuih; 37. kabau [sadang makan]; 38. rabuang, batuang, bilah; 39. rangik; 40. nasi manggalagak; 41. kutu; 42. bulan; 43. badia; 44. api-api (korek api; Suryadi); 45. atok tirih; 46. kalang ayam; 47. kabek pinggang; 48. parian; 49. acek; 50. urang sampai tuo; 51. antimun; 52. jalo; 53. buah palo; 54. mato; 55. durian; 56. sanduak di dindiang

Suryadi, alumnus Fakultas Sastra Universitas Andalas, Jurusan Sastra Daerah, Program Studi Bahasa & Sastra Minangkabau, dosen & peneliti pada Opleiding Talen en Culturen van Indonesie Universiteit Leiden, Belanda (E-mail: s.suryadi@hum.leidenuniv.nl)